Historia powstania parafii
21.12.1871 r. Komendariusz z Lesin Wielkich wydzierżawił w Wielbarku bydunek na potrzeby katolików mieszkających w Wielbarku. Budynek znajdował się w miejscu gdzie kiedyś stał zamek z czasów krzyżackich.
12.01.1872 r. Pierwszym wikariuszem w Wielbarku został ks. Johannes Nepomuka Szadowski, który był dawnym kapelanem wojskowym armii pruskiej w czasie wojny francusko-niemieckiej. Ksiądz Szadowski miał również pod swoją opieką osoby wyznania katolickiego z Opaleńca – do czasu ustanowioenia parafii w Opaleńcu. Świątynia w Opaleńcu została wybudowana szybciej niż w Wielbarku, tj. w 1873 r. Spowodowało to powstanie stwierdzenia „Opaleniec miał kościół bez księdza, a Wielbark księdza bez kościoła”.
1.10.1872 r. powstała w Wielbarku prywatna jednoklasowa szkoła katolicka, na potrzeby której w 1876 r. został zakupiony dom z przeznaczeniem na szkołę oraz mieszkanie dla nauczyciela.
28.11.1892 r. podpisano z władzami miejskimi umowę przekształcenia prywatnej szkoły na szkołę publiczna, która weszła w życie 01.04.1893 r.. Publiczna szkoła katolicka w Wielbarku działała do 1914 r.
W 1872 r. ks. Szadowski założył w Wielbarku dom katechetyczny z przeznaczeniem dla dzieci przygotowujących się do przyjęcia Pierwszej Komunii Świętej. W pierwszych latach istnienia do sakramentów przystopowało ok. trzydziestu dzieci rocznie. Ks. Szadowski urządził również dom dziecka dla sierot przygotowujących się do Sakramentu Pierwszej Komunii Świętej.
W tym samym roku założono przy drodze do Szczytna Cmentarz Katolicki.
W 1878 r. ks. Szadowski otrzymał pozwolenia na budowę kościoła w Wielbarku. Plany architektoniczne świątyni zostały opracowane przez inspektora budowlanego Lütkena urzędującego przy rejencji kwidzyńskiej. Inspektor ten zaprojektował też kościół w Dźwierzutach. Nadzór nad budową sprawowoał inspektor budowalny Offent ze Szczytna, natomiast wykonawcą został przedsiębiorca budowalny Schmidt z Florczaków. Dzięki zabiegom ks. Szadowskiego ofiary na wzniesienie budynków parafialnych w Wielbarku, oprócz lokalnego Kościoła, pochodziły z donacji katolików zamieszkujących na Śląsku, w Bawarii, Brandenburgii, na Pomorzu, a także na terenie dzisiejszej Austrii, Węgier, Polski oraz Belgii, Holandii i Francji. Ks. Szadowski wykorzystywał przede wszystkim prasę lokalną, krajową i zagraniczną, aby umieszczać w niej informacje o zbiórce funduszy na prowadzone inwestycje parafialne.
16.10.1878 r. rozpoczęto prace przy budowie fundamentów kościoła, a na początku 1880 r. świątynia była już zadaszona.
27.09.1880 r. ks. Josef Temma poświęcił dzwony do wielbarskiej świątyni.
17.11.1880 r. odbyła się uroczystość poświęcenia kościoła, przewodniczył jej ks. Walenty Tolsdorf. Ks. Walenty Tolsdorf ofiarował również w 1883 r. 3000 marek na wykonanie organów w wielbarskiej świątyni. Na budowę organów udało się także uzyskać donację od żony Wilhelma I – cesarzowej Augusty, która przekazała na ten cel 100 marek. Organy zostały wykonane przez organmistrza Paula bądź Oswalda Dinse z Berlina za 4020 marek. Zaopatrzono je w pedał, 2 manuały oraz 13 registrów
29.06.1884 r. odbyło się konsekrowanie świątyni ku czci św. Jana Nepomucena, Matki Bożej Szkaplerznej i Opatrzności Bożej.
Kościół konsekrował biskup Filip Krementz.
25.01.1888 r. świątynia w Wielbarku otrzymała prawa parafialne.
1945 r. – proboszczem parafii został ks. Ryszard Domagała.
11.07.1964 r. w parafii Wielbark rozpoczął prace ks. wikariusz Marian Kaim.
W dniach 12.07.1964 – 19.07.1964 w Parafii odbyły się Misje Święte.
W roku 1965 odbywał się w parafii „Rok Wierności Maryi”. Grupa parafian przywiozła z pielgrzymki do Częstochowy poświęcona przez Prymasa kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej, który odwiedzał domy wszystkich parafian.
W 1975 roku, z Wielbarka wyruszyła o raz pierwszy pielgrzymka do Rzymu, która została przyjęta przez Ojca Świętego Pawła VI.
20.01.1977 r. zmarł Ksiądz Prałat Ryszard Domagała, który był proboszczem Parafii w Wielbarku przez 32 lata.
16.04.1977 r. proboszczem parafii został ksiądz Marian Kaim.
Po wprowadzeniu stanu wojennego w kościele odbywały się „Msze za Ojczyznę”, które odprawiał ks. wikary Leszek Lachowicz.
14.10.1986 r. parafia Wielbark zorganizowała Nawiedzenie kopii cudownego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej.
10.06.1994 r. święcenia kapłańskie otrzymał wywodzący się z Naszej parafii ks. Andrzej Piwowar.
02.06.2001 r. święcenia kapłańskie otrzymał wywodzący się z Naszej parafii ks. Marek Jodkowski.
03.05.2006 r. posadzono w ogrodzie przy kościele sadzonki Dębu Papieskiego.
18.02.2011 r. został powołany Parafialny Zespół Caritas.
06.2011 r. – ks. Marian Kaim obchodził 75 rocznicę urodzin oraz 50 rocznicę świeceń kapłańskich (47 lat w parafii Wielbark).
07.2011 r. – proboszczem parafii został ks. mgr lic. Stanisław Sito
01.07.2022 r. – proboszczem parafii został ks. mgr lic. Andrzej Sosnowski
Opis kościoła
Kościół w Wielbarku jest budowlą w rzucie prostokąta, murowaną z czerwonej cegły, fundamenty wykonane są z kamienia a prezbiterium jest wielobocznie zamknięte. Kwadratową wieżę, z portalem głównym u podstawy, wzniesiono od strony zachodniej. Wymiary świątyni: długość – wraz z absydą i wieżą – 21,35 m, szerokość – 11,60 m, wysokość ścian – 9 m. Nad prezbiterium i kaplicami zaprojektowano sklepienia krzyżowe i krzyżowo-żebrowe. W kościele zaprojektowane otwarte kaplice, które optycznie nawiązywały do trójnawowej dyspozycji wnętrza świątynnego. W jednej z nich umieszczono ołtarz dedykowany św. Walentemu, którego obraz podarował malarz Hubert Salentin z Düsseldorfu. W drugim ołtarzu, poświęconym Matce Bożej, znajdował się obraz Matki Bożej Szkaplerznej, namalowany przez J. Franka z Monachium. Ołtarze w kaplicach zostały ozdobione figurami świętych: Wawrzyńca i Stanisława Kostki (ołtarz św. Walentego) oraz Katarzyny i Cecylii (ołtarz Matki Bożej), które wyrzeźbił Merkel z Regensburga oraz zakład braci Goβ.
Świątynia po wybudowaniu została ozdobiona wieloma witrażami, które zostały wykonane przez zakład Schneidera z Regensburga. W środkowym oknie prezbiterium umieszczono scenę Wniebowstąpienia. Po lewej stronie ufundowano witraż przedstawiający św. Jana Nepomucena, zaś z prawej strony św. Bonifacego – na pamiątkę wkładu Stowarzyszenia św. Bonifacego w erygowanie placówki misyjnej w Wielbarku oraz z okazji 1200. rocznicy urodzin apostoła Niemiec. Witrażowe okna ze wzorami dywanowymi nad zakrystiami ufundowało rodzeństwo Schaffrinskich z Olsztyna. Od strony północnej umieszczono postać baranka z chorągwią, która nawiązywała do herbu diecezji warmińskiej.Okno od strony południowej wzbogacono symbolem Opatrzności Bożej. Dwa pierwsze okna nawy zaopatrzono w maswerki wykonane w zakładzie P. Jantzena w Elblągu (w którym zamówiono również flizy na posadzkę). W jednym z nich umieszczono kwatery z biblijnymi przedstawieniami zwiastowania Maryi, narodzin Chrystusa oraz ofiarowania Syna Bożego w świątyni. Po przeciwległej stronie tematyka przedstawień odnosiła się do sceny z góry oliwnej, ukoronowania cierniem Chrystusa oraz ukrzyżowania Zbawiciela.
Ołtarz główny został zaprojektowany przez wikariusza katedralnego Georga Denglera z Regensburga. Zaprojektował on również dekorację malarską łuku tęczowego. Dekoracja malarska łuku została ufundowana przez ks. Johannes Polakowskiego ze Świętej Lipki.
Ołtarz, ambona, konfesjonał oraz balustrada przed ołtarzem została wykonana w 1880 r, przez rzeźbiarza z Elbląga Heinricha Splietha-ojca, natomiast prace dekoratorsko-malarskie elementów wyposażenia wnętrza świątyni zostały powierzone Richardowi Weiβowi z Elbląga.
W prezbiterium do poziomu okien oraz w kaplicach do wysokości ok. półtora metra znajdowała się malarska dekoracja dywanowa wykonana farbami olejnymi. Dekoracja zawierała wiele inskrypcji m.in:
- „Haec quotiescunque feceritis in mei memoriam facietis” – w prezbiterium,
- „Auxilium Christianorum, ora pro nobis” w kaplicy poświęconej Matce Bożej,
- „Sancte Valentine, ora pro nobis” w kaplicy św. Walentego.
Zdobienia znajdowały sie również nad wejściami do zakrystii. Z prawej strony od prezbiterium znajdował się łeb jelenia, nad którym zamieszczono inskrypcję: „Quemadmodum Cervus”.
Z lewej strony prezbiterium ozdobiono przedstawieniem gołąbka na dachu, nad którym widniał napis: „Meditabor ut columba!”
Wokół dwunastu miejsc ozdobionych namalowanymi krzyżami, upamiętniającymi konsekrację kościoła, umieszczono dwanaście artykułów Wyznania wiary po łacinie. Ciekawostką jest również to, że prezbiterium ustawiono tron biskupi – rzadki w kościołach regionu przykład sztuki egzotycznej, z kręgu kultury chińskiej.
Stacje drogi krzyżowej oraz figury świętych apostołów Piotra i Pawła zawieszone na filarach świątynnych ostały wykonane w zakładzie Ferdinanda Stuflessera w St. Ulrich w Tyrolu. W kościele znajdowały się również figury św. Józefa z lilią oraz Maryi Niepokalanie Poczętej.
Przy kościele znajduje się kapliczka z 1885 roku, murowana z czerwonej cegły, z marmurową tabliczką, na której widnieje napis: Pod Twoją Obronę / uciekamy się / Primo annivers. Dedicat / hujus Ecclesiae s. tit. s. Joannis Nep./ Dom. infr. Oct. S.S. App. /Petri et Pauli / 1885.
Źródło
Powyższy opis oraz rys historyczny powstał na podstawie artykułu ks. Marka Jodkowskiego wywodzącego się z Naszej parafii.
Gorąco zachęcamy do zapoznania się z artykułem „Przyczynek do dziejów Kościoła katolickiego w Wielbarku w XIX wieku. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 4 (278), 747-760”, w którym znajduje się więcej szczegółów dotyczących historii Naszego kościoła i Parafii. Link do artykułu: Artykuł